Blisko 570 grobów wojennych powstańców wielkopolskich zachowało się do naszych czasów

Na terenie Wielkopolski są groby wojenne, które dzięki staraniom służb Wojewody Wielkopolskiego udało się odtworzyć nawet po kilkudziesięciu latach.

Groby wojenne powstańców są objęte opieką państwa na mocy ustawy z 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych. W każdym województwie za realizację tego zadania odpowiadają wojewodowie; zadania te realizują przy udziale samorządów.

Szczegółowy wykaz i opis grobów wojennych powstańców wielkopolskich z okresu 1918 i 1919 r. znalazł się w publikacji „Tobie, Polsko, na śmierć i na życie!” z 2018 r. Wynika z niej, że do naszych czasów w 165 miejscowościach zachowało się blisko 570 grobów, w których zostało pochowanych ok. 1,2 tys. powstańców. Większość, 440 grobów, to pochówki indywidualne.

Najwięcej grobów wojennych powstańców wielkopolskich znaleźć można w województwie wielkopolskim, w ponad 110 miejscowościach. Dużą liczbę grobów powstańczych odnaleziono też w województwie kujawsko-pomorskim, w 45 miejscowościach. Pojedyncze groby są na terenie województw lubuskiego i łódzkiego. Trzy groby zachowały się także w Berlinie.

W mogiłach zbiorowych spoczywa od kilku do kilkudziesięciu poległych powstańców.

Wyjątkowym obiektem pod tym względem jest zespół sześciu mogił zbiorowych w Kuźnicy Zbąskiej, w której pochowano 58 powstańców. W Wielkopolsce jest też kilka kwater wojennych, w których zgrupowano większą liczbę grobów indywidualnych, z największą położoną w Gnieźnie, którą tworzą 52 groby indywidualne.

Najważniejszą nekropolią związaną z wydarzeniami z przełomu 1918 i 1919 r. jest Cmentarz Garnizonowy w Poznaniu. Pochowano na nim 126 powstańców poległych w walkach lub zmarłych z ran i chorób.

Dzięki pieniądzom przekazywanym przez wojewodę groby powstańcze są sukcesywnie odnawiane. Biuro prasowe Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu (WUW) poinformowało PAP, że prace utrzymaniowe oraz remontowe przez lata były ograniczone z powodów finansowych.

„Od kilku lat sytuacja stopniowo się poprawia, w związku z czym możliwe stało się rozszerzenie zakresu prowadzonych działań. Ze środków Wojewody Wielkopolskiego zostały odnowione m.in. groby zbiorowe w Jarocinie, Krzywiniu, Ryczywole, Włoszakowicach i Zbąszyniu. Przygotowany został także projekt kompleksowej przebudowy kwatery powstańców wielkopolskich w Ostrowie Wielkopolskim, którego realizacja jest zaplanowana na przyszły rok” – przekazał WUW.

Koszt prac planowanych w Ostrowie Wielkopolskim jest szacowany na ponad 800 tys. zł.

Dzięki środkom z tegorocznego budżetu wojewody prowadzone są m.in. konserwacja grobów na kwaterze w Gnieźnie, mogił zbiorowych w Kwilczu i Śremie oraz renowacja grobu zbiorowego w Jankowie Zaleśnym.

Działania służb wojewody nie ograniczają się tylko do zarejestrowania grobu, który istnieje. W 2022 r. do WUW w wpłynęła informacja, o zlikwidowanym ok. 50 lat temu w Skoraszewicach grobie powstańca Józefa Roszaka (1903-1920). Po skompletowaniu odpowiedniej dokumentacji grób został odtworzony.

Groby wojenne i groby weteranów to dwie różne kategorie obiektów objętych różnymi formami ochrony ze strony państwa. W przypadku grobów wojennych mowa jest o tych miejscach pochówku, w których spoczywają szczątki ofiar powstań i wojen, osób poległych lub pomordowanych, ale też zmarłych z ran lub chorób. Jedynym wykluczeniem jest w tym przypadku kategoria grobu rodzinnego, tzn. takiego grobu, w którym obok poległego powstańca spoczywają m.in. członkowie jego rodziny zmarli z przyczyn naturalnych w okresie pokoju.

Groby wojenne są nieusuwalne i zwolnione z opłat cmentarnych.

Status grobu weterana nadawany jest tym obiektom, w których spoczywają uczestnicy powstań i wojen, a które nie spełniają kryteriów grobów wojennych. Mogą w nich spoczywać uczestnicy walk, którzy zmarli z przyczyn naturalnych w czasach pokoju. Prezes IPN przyznaje status grobu weterana obiektom położonym w kraju, jak i za granicą.

Dysponentami takich grobów pozostają członkowie rodzin osób pochowanych, którzy mogą swobodnie dysponować tymi obiektami i mogą np. dokonywać kolejnych dochówków. W przypadku grobów wojennych jest to ustawowo ograniczone. (PAP)

rpo/ mick/

Polska, Poznań